مقدمه
هوش مصنوعی دیگر یک مفهوم علمی-تخیلی نیست؛ آن به واقعیتی تبدیل شده که صنعت سینما را به شکلی بنیادین متحول میکند. پس از اعتصابات تاریخی و طولانی سال 2023 که نویسندگان و بازیگران هالیوود علیه استفاده نامحدود و بیرویه از AI به میدان آمدند، بحث جدیتری پیرامون جایگاه این فناوری در سینما و آینده صنعت سرگرمی آغاز شده است. این اعتصابات نقطه عطفی بودند که خط قرمزهای استفاده از هوش مصنوعی را مشخص کردند.
اعتصابات 2023: نقطه عطف تاریخی صنعت
اعتصاب اتحادیه نویسندگان آمریکا (WGA) که از ماه مه آغاز شد و اعتصاب اتحادیه بازیگران (SAG-AFTRA) که در جولای به آن پیوست، بیش از پنج ماه تولیدات هالیوود را به طور کامل متوقف کرد. این طولانیترین اعتصاب در تاریخ صنعت سینما پس از سال 1960 بود.
یکی از مهمترین و غیرقابل مذاکرهترین خواستههای معترضان، تنظیم قوانین سختگیرانه و شفاف برای استفاده از هوش مصنوعی بود. نویسندگان نگران بودند که AI جایگزین آنها شود و فیلمنامهها را بنویسد یا حداقل به عنوان نویسنده اول استفاده شود و کار آنها به ویرایش کاهش یابد. بازیگران هم از اسکن دیجیتالی سهبعدی چهره، بدن و صدای خود و استفاده بدون مجوز و بدون پرداخت در پروژههای آینده و حتی پس از مرگشان، هراس داشتند.
این نگرانیها بیدلیل نبود؛ برخی استودیوها و شرکتهای تولیدی آشکارا در حال آزمایش این فناوریها بودند و برخی پیشنهادات اولیه آنها شامل اسکن یکباره بازیگران و استفاده همیشگی از آن بود که به شدت مورد اعتراض قرار گرفت.
نمونه عملی: جنجال Late Night with the Devil
فیلم ترسناک مستقل “Late Night with the Devil” که در سال 2023 منتشر شد و در جشنواره فیلم ساندنس نمایش داده شد، جنجال بزرگی در مورد استفاده از هوش مصنوعی به پا کرد. کارگردانان این فیلم از AI برای ساخت برخی تصاویر و کارتهای عنوان بین صحنهها استفاده کرده بودند.
واکنش منفی شدید مخاطبان، منتقدان و جامعه هنری نشان داد که استفاده از AI بدون شفافیت و اعلام صریح میتواند به شدت آسیبزا باشد. بسیاری از منتقدان فیلم را تحریم کردند و در پلتفرمهایی مثل Letterboxd، هزاران کاربر نظرات منفی در مورد استفاده از این فناوری نوشتند.
این ماجرا درس مهمی به صنعت داد: حتی در پروژههای مستقل و کمبودجه، استفاده از هوش مصنوعی بدون اطلاعرسانی شفاف میتواند جنجالی شود و به اعتبار پروژه آسیب برساند. اعتماد مخاطب به فرآیند خلاقانه سنتی و انسانی هنوز بسیار قوی است.
کاربردهای مثبت و سازنده هوش مصنوعی
اما نمیتوان نقش مثبت و کمککننده AI در سینما را نادیده گرفت. این فناوری در جلوههای ویژه، بازسازی صحنههای تاریخی، حذف اشیا یا افراد ناخواسته از فریم، و حتی جوانسازی یا پیرسازی بازیگران کاربردهای ارزشمندی دارد.
فیلمهایی مثل “The Irishman” اثر مارتین اسکورسیزی از این تکنولوژی برای جوانسازی رابرت دنیرو، آل پاچینو و جو پشی در بخشهای مختلف فیلم استفاده کردند. در “Blade Runner 2049” نیز از AI برای بازسازی دیجیتالی شخصیتها استفاده شد.
همچنین AI میتواند در مراحل پیشتولید برای تحلیل فیلمنامه، شناسایی نقاط ضعف داستانی، پیشبینی موفقیت احتمالی در باکس آفیس، تحلیل واکنش مخاطب، و حتی طراحی سریع استوریبورد و پیشنمایش صحنهها کمککننده باشد. این ابزارها زمان و هزینه را به طور قابل توجهی کاهش میدهند و به فیلمسازان امکان میدهند بر روی جنبههای خلاقانه و هنری کار تمرکز بیشتری داشته باشند.
نگرانیهای اخلاقی، قانونی و حقوقی
بزرگترین نگرانی در مورد هوش مصنوعی، مسئله حقوق مالکیت معنوی و مالکیت تصویر است. اگر AI بتواند شبیهسازی دقیق صدا، چهره یا سبک بازی یک بازیگر را بسازد، چه کسی مالک قانونی آن است؟ آیا استودیوها میتوانند بدون کسب مجوز و بدون پرداخت حقالزحمه، بعد از مرگ یک بازیگر، نسخه دیجیتال او را در فیلمهای جدید استفاده کنند؟
همچنین مسئله آموزش مدلهای هوش مصنوعی با استفاده از آثار محافظتشده توسط کپیرایت بدون اجازه، یکی دیگر از چالشهای بزرگ است. بسیاری از شرکتهای AI از میلیونها تصویر، فیلم و متن برای آموزش مدلهای خود استفاده کردهاند که مالکیت معنوی آنها مشخص است.
قرارداد جدیدی که بعد از ماهها مذاکره و اعتصاب امضا شد، محدودیتهای مشخص و قابل اجرایی را برای استفاده از AI تعیین کرده است. بازیگران باید رضایت کتبی و صریح بدهند، شرایط استفاده مشخص شود و غرامت عادلانه دریافت کنند. نویسندگان هم حق دارند که AI را به عنوان ابزار کمکی در روند خلاقانه خود استفاده کنند، اما هوش مصنوعی نمیتواند به عنوان نویسنده اصلی شناخته شود.
آینده: همکاری هوشمندانه یا رقابت ویرانگر؟
پرسش اصلی و اساسی این است که آیا هوش مصنوعی تهدیدی جدی برای هنرمندان و صنعت سینما است یا ابزاری قدرتمند برای تقویت و گسترش خلاقیت انسانی؟ پاسخ به این سوال احتمالاً هر دو است و بستگی به نحوه استفاده دارد.
اگر به درستی، اخلاقی و با نظارت مناسب استفاده شود، AI میتواند فیلمسازان را توانمند کند، هزینهها را کاهش دهد و امکانات جدیدی برای داستانگویی فراهم کند. اما اگر بدون نظارت، بدون قانون و فقط با هدف کاهش هزینهها و حذف نیروی انسانی به کار گرفته شود، میتواند مشاغل را نابود کند و کیفیت آثار هنری را کاهش دهد.
نتیجهگیری
هوش مصنوعی قطعاً بخشی جداییناپذیر از آینده هالیوود و صنعت جهانی سینما است، اما نحوه استفاده از آن و مرزهای اخلاقی و قانونی آن هنوز در حال شکلگیری و تکامل است. اعتصابات تاریخی 2023 نشان داد که هنرمندان و خلاقان سینما حاضر نیستند بدون مقاومت اجازه دهند فناوری جایگزین خلاقیت انسانی و احساسات واقعی شود.
با وضع قوانین مناسب، شفافیت در استفاده، و رعایت اصول اخلاقی، AI میتواند ابزاری قدرتمند برای گسترش مرزهای سینما و خلق آثار شگفتانگیز باشد، نه تهدیدی برای آن. آینده صنعت سینما متعلق به کسانی است که بتوانند تعادل هوشمندانه بین نوآوری تکنولوژیکی و ارزشهای انسانی، هنری و اخلاقی را حفظ کنند و از فناوری در خدمت هنر استفاده کنند، نه بالعکس.
